Het Panamakanaal

Panama is in het buitenland vooral bekend vanwege het Panamakanaal. Deze 81 kilometer lange kunstmatige waterweg loopt dwars door Panama heen en verbindt de Grote Oceaan met de Caraïbische Zee. Het is de enige plek waar je via het water het continent Amerika kunt doorkruisen. Het Panamakanaal is daardoor een belangrijke pijler onder de Panamese economie, want de schepen die door het kanaal willen varen moeten daar tol voor betalen. Het gaat hierbij om aanzienlijke bedragen, waarvan een redelijk deel zo de Panamese staatskas invloeit. Daarnaast zijn er aanzienlijke neveninkomsten die een direct gevolg zijn van de aanwezigheid van het kanaal. Veel logistieke bedrijven die in Panama gevestigd zijn die zitten hier omdat het Panamakanaal door het land loopt.

Dat Panama de kortste route had van de Atlantische Oceaan naar de Stille Oceaan dat ontdekte de Spaanse ontdekkingsreiziger en conquistador Vasco Núñez de Balboa al in de zestiende eeuw. Hij was de eerste Europeaan die over land naar de andere kant van Panama reisde en vervolgens uitkeek op de Stille Oceaan. Niet veel later stichtte Pedo Arias Dávila aan die kant Panama Stad. Jarenlang geschiedde het vervoer tussen de twee oceanen van zilver over land. Karavanen overbrugden de tachtig kilometer over land. Al in een vroeg stadium werd de mogelijkheid van het graven van een kanaal onderzocht, maar dat kwam er toen niet van omdat de toenmalige Spaanse koning Filips II dat verbood. In het begin van de achttiende eeuw werd de zeeroute via Kaap Hoorn een goedkoper alternatief met als gevolg dat de transcontinentale route vooral via deze zuidelijkste punt van Zuid-Amerika verliep. Dit stortte Panama in een langdurige economische recessie.

Er kwam een alternatief in Panama: de Panamaspoorweg. Dankzij een deal tussen de Amerikaanse Panama Railroad Company en de regering (toen nog Colombiaans) kon er met de aanleg van een spoorlijn tussen de twee oceanen begonnen worden. Het klimaat, het terrein en tropische ziektes zorgden voor veel tegenslagen, maar na vijf jaar was de spoorlijn klaar en helemaal operationeel. In 1881 kwam de spoorlijn in Franse handen en 33 jaar later kocht de Amerikaanse regering de spoorlijn over voor ongeveer zeven miljoen dollar. De spoorlijn werd als essentieel gezien voor de aanleg van het Panamakanaal. Zo kon bijvoorbeeld afgegraven grond afgevoerd worden.

De Fransen waren in 1881 al begonnen met de aanleg van een kanaal. Ze hadden zich echter flink vergist in de omvang van de klus en alle problemen waar ze mee te maken zouden krijgen. Dit leidde tot het faillissement van de Compagnie Universelle du Canal Interocéanique. Er was omgerekend ruim een kwart miljard dollar aan uitgegeven en de mislukte missie heeft naar schatting meer dan twintigduizend mensenlevens gekost. Het was een debacle voor de Fransen.

In 1904 namen de Amerikanen de aanleg van het Panamakanaal over. Nadat Panama in 1903 zelfstandig geworden was zagen de Amerikanen wel brood in dit megaproject. Er werd ongeveer 1400 vierkante kilometer aan Panamese grond overgedragen aan de Verenigde Staten: een strook van acht kilometer aan iedere zijde van het deels voltooide en het nog te voltooien deel van het Panamakanaal. In 1904 werden de werkzaamheden aan het kanaal begonnen waarna het in 1914 in gebruik genomen kon worden. Het stoomschip Ancon voer op 15 augustus 1914 voor het eerst door het Panamakanaal.

De relatie tussen Panama en de Verenigde Staten verslechterde na de Tweede Wereldoorlog. Dit leidde in 1964 tot rellen en uiteindelijk in 1977 tot de Torrijos-Carterverdragen verdrag waarin onder andere vastgelegd werd dat Amerika op 31 december 1999 over zou dragen aan de Autoridad del Canal de Panamá (ACP). Deze Panamakanaalautoriteit is volledig Panamees, waardoor de Amerikanen met de ingang van het nieuwe millennium Panama voorgoed zouden verlaten. Alles geschiedde zoals afgesproken en sindsdien is het Panamakanaal helemaal in Panamese handen.

In 2006 werd na een referendum besloten dat er nieuwe sluizen toegevoegd zouden worden aan het Panamakanaal. De aanleg hiervan zou 5 miljard dollar gaan kosten. Deze investering moet terugverdiend worden door de verhoogde capaciteit van het Panamakanaal. Op deze manier kunnen er meer schepen per etmaal door het kanaal varen en zijn grotere schepen dan voorheen mogelijk. De nieuwe Aqua Clara Locks en Cocoli Locks zijn 60& breder en 40% langer dan de oude sluizen. De limiet voor containerschepen werd met de opening van de nieuwe sluizen verhoogd van 5000 TEU naar 13.000 TEU.

Dit zijn noemenswaardige feiten en cijfers over het Panamakanaal:

– De totale lengte van het Panamakanaal bedraagt bijna 82 kilometer.
– Een gemiddelde complete doortocht door het Panamakanaal duurt ongeveer 10 uur. Inclusief de wachttijd is een schip gemiddeld twintig uur kwijt om van de Caribische Zee naar de Grote Oceaan of andersom te reizen.
– Per jaar maken ongeveer 13 tot 14 duizend schepen gebruik van het Panamakanaal. Dat is ongeveer 35 tot 40 schepen per dag.
– Opvallend is dat er meer vracht richting de Grote Oceaan vervoerd wordt dan richting de Atlantische Oceaan. De verhouding is ongeveer 60/40.
– Per jaar levert het Panamakanaal ongeveer 2 miljard dollar aan tolgeld op. Daarnaast komt er nog ruim een half miljard dollar aan neveninkomsten binnen, zoals het leveren van water en elektriciteit. De gemiddelde tol per schip is door de jaren heen flink toegenomen. Tegenwoordig ligt dat rond de 150.000 dollar per schip per doorvaart.
– De aanleg van het kanaal heeft meer dan 25 duizend doden opgeleverd. Tijdens de Franse periode vielen er naar schatting meer dan twintigduizend slachtoffers en tussen 1904 en 1913 kwamen daar nog ongeveer 5600 doden bij. Vaak was ziekte of een ongeval de doodsoorzaak.
– De laagste tol die ooit betaald is, was door een zwemmer. In 1928 betaalde de Amerikaanse zwemmer 36 cent voor de doortocht. Dat was op basis van zijn gewicht van 68 kilogram. Tegenwoordig is het verboden om in het Panamakanaal te zwemmen.
– Er is meer dan 60 miljoen pond dynamiet gebruikt tijdens de aanleg van het Panamakanaal.

Wil je het Panamakanaal met eigen ogen zien? Vanaf de openbare weg zijn er amper mogelijkheden om het kanaal te zien. De beste opties zijn dan nog om over een brug te rijden die over het Panamakanaal ligt: de Bridge of the Americas bij Panama Stad, de Centennial Bridge die meer noordwaarts ligt of de Atlantic Bridge bij Colón. Op deze bruggen kun je echter niet stoppen. Ook kun je er niet te voet overheen. Met de auto kun je tijdens de rit over een brug wel een glimp opvangen van een brug, maar daar houdt het dan ook bij op.

Gelukkig zijn er andere wijzen om het Panamakanaal te bezoeken. We hebben de verschillende manieren voor je op een rijtje gezet.

De meest gebruikte manier om het Panamakanaal te zien is door een bezoek aan sluizen. De meest bezochte sluizen zijn de Miraflores Locks die ongeveer acht kilometer buiten Panama City liggen. Hier heb je een bezoekerscentrum met tribunes die zicht bieden op de sluizen. Je kunt de schepen door de Miraflores sluizen zien gaan, je kunt het museum over het Panamakanaal bezoeken en je kunt hier een goede film over het Panamakanaal bewonderen. De beste tijden om de Miraflores sluizen te bezoeken zijn tussen 9 en 11 uur in de ochtend voor de boten die vanaf de Grote Oceaan richting de Caribische Zee varen en van pakweg half drie tot vijf uur in de middag voor de schepen die de andere kant op varen.

In Colon kun je de Gatun Locks bezoeken. Deze plek wordt minder druk bezocht dan de Miraflores Locks. Hier geen museum, maar je staat wel dichter bij de boten die door de sluizen varen. Als je in Colon bent is dit zeker de moeite waard.

Een tweede manier om het Panamakanaal te zien is vanuit de trein. Doordeweeks (maandag t/m vrijdag) wordt er in de ochtend van Panama City naar Colon gereden en in de middag van Colon naar Panama City. De rit neemt ongeveer een uur in beslag en biedt onderweg prachtige uitzichten op het Panamakanaal. Een kaartje kost $ 25,- voor een enkele reis. Voor kinderen en senioren gelden er speciale kortingstarieven.

De derde manier om het Panamakanaal te ontdekken is door zelf op een boot mee te varen door het Panamakanaal. De meest geboekte excursie is de halve doortocht, waarbij je het stuk meevaart tussen Panama City en Gamboa. Als je bij de ochtendtocht ingedeeld wordt dan vaar je van Panama City naar Gamboa waarbij je door de Miraflores sluizen en de Pedro Miguel sluizen vaart. Je vaart onder de Bridge of the Americas en de Centennial Bridge door. In Gambia stap je van de boot af en word je teruggebracht naar Panama City. Als je de middagtocht doet dan is de route precies tegenovergesteld. Je stapt dan op in Gamboa en eindigt in Panama City.

Meer info over de tocht door het Panamakanaal
(en reserveer direct online)